Khuyết tật trí tuệ thường là nguyên nhân gây chậm phát triển về lời nói và ngôn ngữ.
1/ Khiếm khuyết trong phát triển tình cảm – xã hội
Ví dụ về vẫn đề tình cảm : khi một đứa trẻ càm thấy không an toàn, trẻ sẽ tách mình khỏi môi trường, không giao tiếp bằng mắt hoặc thỉnh thoảng giao tiếp bằng mắt rất ngắn.
Ví dụ về xã hội : trẻ sẽ không chơi với những trẻ khác mặc dù ở lứa tuổi của bé lẽ ra trẻ phải biết chơi với bạn bè. Nhưng trẻ chỉ chơi một mình mà từ chối chơi cùng bạn. Một vài trẻ có vấn đề trong phát triền các kỹ năng xã hội sẽ không hiểu và không chấp nhận quy tắc chơi, luật chơi, không biết cách chờ đợi để chơi...
2/ Khiếm khuyết trong phát triển cảm giác
Sự phát triển bình thường của các giác quan đóng vai trò quan trọng giúp trẻ em học ngôn ngữ. Các em thường có khiếm khuyết về cảm giác. Điều này sẽ hạn chế việc tiếp nhận thông tin một cách trọn vẹn và đầy đủ, sẽ ảnh hưởng tới quá trình phát triển ngôn ngữ và giao tiếp của các em.
3/ Khiếm khuyết trong phát triển vận động
Khả năng vận động giúp trẻ khám phá môi trường xung quanh. Trong khi trẻ vận động, môi trường xung quanh sẽ biến đổi, trẻ sẽ học về tầm quan trọng của các đồ vật, học cách sử dụng các đồ vật, đồng thời khi trẻ chạm vào các đồ vật trẻ sẽ được nghe tên gọi các đồ vật. Hầu hết các các bé đều có xu hướng ngại khám phá môi trường xung quanh, ít khi thể hiện sự tò mò về các đồ vật, hiện tượng xung quanh. Điều này làm ảnh hưởng sâu sắc đến quá trình phát triển ngôn ngữ giao tiếp và quá trình nhận thức của trẻ.
4/ Khó khăn trong khả năng tập trung
Các vấn đề về khả năng tập trung có thể dẫn đến việc trẻ không thể chú ý vào một mục tiêu cụ thể nào, trẻ có vấn đề vầ tập trung sẽ gặp khó khăn trong việc học các kỹ năng ngôn ngữ. Thông thường trẻ sẽ chỉ nghe thấy một phần của lời nói và do đó trẻ không hiểu hết nghĩa.
5/ Khó khăn trong khả năng bắt chước
Bắt chước là một điều kiện rất quan trọng trong phát triển ngôn ngữ. Bắt chước các cử động, các âm thanh là điều hất sức cần thiết trong việc học cách biểu hiện. Việc trẻ không có hoặc hạn chế về khả năng bắt chước có thể do một trong những nhân tố đã nói trên.
6/ Những tác động về môi trường
Môi trường kích thích phát triển ngôn ngữ sẽ mang lại cho đứa trẻ cơ hội khám phá giao tiếp và làm cho trẻ hứng thu giao tiếp.
Môi trường cũng có thể có những ảnh hưởng tiêu cực nếu: Thiếu kích thích, quá nhiều kích thích, môi trường song ngữ ...
7/ Sự chậm trễ trong khả năng lĩnh hội về ngôn ngữ
Sự chậm trễ phát triển trong phạm vi ngữ dụng biểu hiện
Không có hoặc có rất ít sự tiếp xúc bằng mắt
Khoảng thời gian chú ý ngắn
Không có hoặc hạn chế về khả năng luân phiên
Nhận ra sự tồn tại của đồ vật muộn
Khả năng tập trung chú ý vào đồ vật muộn.
Khả năng tập trung chú ý vào đồ vật, người thấp
Hiểu các biểu tượng muộn
Ít hợp tác và chia sẻ với người khác
Thiếu sự tự tin để khẳng định cho quan điểm của chính mình
Không tuân theo các quy tác giao tiếp ( lắng nghe, đợi đến lượt mình )
Không có khả năng phỏng đoán về đối tượng giao tiếp với mình
Khó khăn trong việc lựa chọn ngôn ngữ trong các tình huống và đối tượng giao tiếp khác nhau ( ví dụ xưng hô)
Không có khả năng xử lí các mâu thuẫn, xung đột bằng ngôn ngữ
Sự phát triển chậm trễ trong phạm vi ngữ nghĩa biểu hiện:
Vốn từ bị hạn chế
Ý nghĩa của các dạng từ được sử dụng quá hạn hẹp ( vd : một cái bàn cụ thể mới được gọi là cái bàn, những chiếc bàn khác một chút thì trẻ không hiểu được đó cũng là cái bàn.) trẻ gặp khó khăn ở khả năng khái quát hóa
Việc phân loại các thuật ngữ theo chức năng dưới một thuật ngữ chung phát triển muộn, có nghĩa trẻ không thể phận loại quần , áo, tất với thuật ngữ chung đó là “ quần áo ”.
Khả năng diễn giải hoặc mô tả một thuật ngữ chưa biết hạn chế, vd trẻ muốn yêu cầu một đồ chơi nhất định, trẻ không biết tên của đồ chơi đó và cũng không thể mô tả nó bằng các từ khác.
Sự phát triển chậm trễ trong phạm vi ngữ âm
Một số trẻ có khó khăn về thể chất thường ảnh hưởng đến khả năng phát âm. VD: Ngọng, không rõ từ, nói khó…
Cử động và phối hợp của các cơ quan phát âm không tốt
Sự khác thường của cơ quan phát âm . VD: Hở hàm ếch, hở môi
Cơ miệng yếu
Khó khăn trong việc phân biệt các âm thanh thính giác. Não bộ không thể xử lí thông tin về các âm thanh thu nhận , do đó trẻ gặp khó khăn trong bắt chước các âm thanh nghe được.
Khó khăn trong việc sử dụng các nguyên âm ( thảo, mèo…) hay các phụ âm ( trứng, nhà..).
Nhận thức về ngữ âm không đầy đủ VD: khó phân biệt các âm phát ra gần giống nhau như: “ na” và “ da ”.
Sự phát triển chậm trễ trong phạm vi ngữ pháp và cú pháp
Gặp khó khăn trong việc kết hợp các câu gồm hai, ba từ trở lên
Gặp khó khăn trong việc thành lập câu đúng
Gặp khó khăn trong việc sử dụng các câu mô tả, hình thức số nhiều
Sử dụng các từ không đúng các từ phân lại ( cái, con, củ, quả )
Khó khăn trong việc sử dụng câu so sánh
Khó khăn trong việc sử dụng từ quá khứ và tương lai ( đã, sẽ )
Cấu trúc câu lộn xộn, không theo quy tắc ( “ con ăn cơm ” trẻ thường nói “ cơm ăn con ”… )
8/ Tiến trình giao tiếp gặp khó khăn
Nghe và nhìn thông điệp
Thu nhận những gì trẻ nhìn và nghe thấy
Nhận ra điều trẻ nhìn và nghe thấy
Nhận ra ý nghĩa của câu nói, sự kiện, tình huống cụ thể
Quyết định phản ứng lại
Quyết định cách gửi thông điệp trả lời
Khó chọn lựa từ ngữ và âm thanh , dấu hiệu, tranh ảnh, con chữ và từ
Khó khăn trong việc nhận biết thứ tự của các biểu tượng
Đáp lại – điều khiển và điều chỉnh câu trả lời cho đúng
Một số biểu hiện khác trong sự phát triển ngôn ngữ và giao tiếp của trẻ khuyết tật trí tuệ
